Bộ Tài chính đang đề xuất một thay đổi quan trọng trong cách tính thuế đối với hộ kinh doanh. Thay vì đánh thuế trên toàn bộ doanh thu như hiện nay, cơ quan này muốn chuyển sang tính thuế dựa trên lợi nhuận thực tế, nghĩa là phần chênh lệch giữa doanh thu và chi phí. Đây được xem là bước cải cách lớn, giúp giảm áp lực cho những hộ kinh doanh nhỏ và tạo sự công bằng hơn trong thực thi chính sách thuế.
Đề xuất thay đổi cách tính thuế của Bộ Tài chính
Nội dung đề xuất được nhắc đến trong quá trình hoàn thiện dự thảo Luật Thuế Thu nhập cá nhân (sửa đổi). Điểm mấu chốt của lần điều chỉnh này là ưu tiên tính đúng – tính đủ nghĩa vụ thuế dựa trên lãi thực tế, thay vì áp đồng loạt theo doanh thu.
Việc đánh thuế theo doanh thu khiến nhiều hộ đang có chi phí lớn, thậm chí bị lỗ, vẫn phải nộp thuế. Điều này tạo ra sự thiếu công bằng trong cộng đồng hộ kinh doanh. Đề xuất mới kỳ vọng khắc phục bất cập này.
Cách tính thuế theo lợi nhuận – hộ kinh doanh được hưởng lợi thế nào?
Đề xuất mới mang đến hai phương pháp tính thuế tùy thuộc vào khả năng xác định chi phí của hộ kinh doanh, đồng thời tạo ra sự linh hoạt hơn trong kê khai.
Hộ có doanh thu dưới 3 tỷ và xác định được chi phí
Với nhóm này, thuế thu nhập cá nhân sẽ tính theo 15% trên phần lợi nhuận. Cách tính này giống với mức ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp dành cho doanh nghiệp nhỏ, tạo sự tương đồng giữa các mô hình kinh doanh.
Hộ không xác định được chi phí
Những hộ chưa thể chứng minh chi phí được phép tiếp tục nộp theo tỷ lệ % trên doanh thu như hiện hành (0,5–2% tùy ngành nghề). Tuy nhiên, điểm mới quan trọng là họ được trừ ngưỡng doanh thu không chịu thuế trước, thay vì chịu thuế từ đồng đầu tiên.
Ví dụ minh họa giúp dễ hình dung
Nhằm thể hiện rõ sự khác biệt giữa cách tính hiện tại và đề xuất mới, các ví dụ dưới đây cho thấy mức thuế có thể thay đổi ra sao.
Ví dụ 1: Doanh thu 1,2 tỷ – xác định được chi phí 1 tỷ
- Cách cũ: Thuế = 1% × 1,2 tỷ = 12 triệu
- Cách mới: Lợi nhuận = 200 triệu → Thuế = 15% = 30 triệu
Nếu hộ kinh doanh có chi phí 1,3 tỷ (tức lỗ 100 triệu), họ sẽ không phải nộp thuế theo đề xuất mới.
Ví dụ 2: Hộ nhỏ doanh thu 300 triệu – không xác định được chi phí
- Cách cũ: Nộp khoán 1% × 300 triệu = 3 triệu
- Cách mới: Được trừ 200 triệu ngưỡng không chịu thuế, chỉ còn 100 triệu chịu thuế → Thuế 1 triệu
Điều này cho thấy các hộ doanh thu nhỏ sẽ được giảm nghĩa vụ đáng kể.
So sánh với đề án tháng 10 và sự thay đổi trong quản lý thuế
Trước đây, Bộ Tài chính từng đề xuất chia hộ kinh doanh thành ba nhóm để quản lý thuế, trong đó chỉ nhóm có doanh thu trên 3 tỷ đồng mới áp dụng cách tính thuế trên lợi nhuận. Tuy nhiên, mô hình này bị đánh giá là chưa đủ linh hoạt và tạo ra cách đối xử khác nhau giữa các nhóm hộ.
Điểm mới quan trọng trong đề xuất lần này: Tất cả hộ vượt ngưỡng chịu thuế đều có thể áp dụng cách tính theo lợi nhuận. Thay vì phân nhóm như trước. Điều này tạo sự công bằng hơn và giúp quản lý thuế thống nhất trên toàn hệ thống.
Ngưỡng chịu thuế thay đổi – Tiến gần với thực tế thị trường
Bên cạnh thay đổi phương pháp tính, ngưỡng doanh thu chịu thuế cũng được điều chỉnh để phù hợp hơn với biến động giá cả và điều kiện kinh doanh hiện nay.
Nâng từ 100 triệu lên 200 triệu
Hiện mức 100 triệu đồng/năm bị cho là quá thấp so với chi phí sinh hoạt và giá cả thị trường. Bộ Tài chính dự kiến nâng lên 200 triệu đồng từ năm sau, đồng thời cho biết sẽ tiếp tục nghiên cứu điều chỉnh cao hơn nếu cần thiết.
Tỷ lệ hộ bị ảnh hưởng bởi mức điều chỉnh
- Tổng số hộ/cá nhân kinh doanh: 3,6 triệu
- Số hộ đang hoạt động ổn định: 2,2 triệu
- Số hộ vượt ngưỡng phải nộp thuế: 1,3 triệu (chiếm 59%)
Điều này cho thấy việc điều chỉnh ngưỡng chịu thuế sẽ tác động đến một số lượng lớn hộ kinh doanh trên toàn quốc.
Tác động ngân sách và kỳ vọng từ chính sách mới
Năm 2023, ngân sách thu được khoảng 26.000 tỷ đồng từ hộ và cá nhân kinh doanh. Riêng nửa đầu năm 2024, con số này đã đạt hơn 17.000 tỷ đồng.
Việc chuyển sang tính thuế theo lợi nhuận được kỳ vọng giúp:
- Giảm gánh nặng cho các hộ thực sự khó khăn
- Tạo sự công bằng giữa hộ lợi nhuận cao và hộ lỗ
- Khuyến khích các hộ thực hiện sổ sách minh bạch
- Cải thiện việc quản lý thuế quốc gia trong dài hạn
Kết luận
Đề xuất tính thuế hộ kinh doanh theo lợi nhuận là bước điều chỉnh mang tính cải cách, giải quyết nhiều bất cập tồn tại lâu nay trong việc đánh thuế theo doanh thu. Nếu được thông qua, chính sách này không chỉ giảm bớt áp lực cho hộ kinh doanh nhỏ mà còn giúp hệ thống thuế trở nên minh bạch, hợp lý và công bằng hơn. Đây sẽ là thay đổi đáng chú ý mà cộng đồng hộ kinh doanh cần theo dõi trong thời gian tới.
