Nghị định 310/2025 ra đời với mục đích sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 125/2020 về xử phạt vi phạm hành chính về thuế và hóa đơn. Đây là một văn bản pháp lý mang tính chất siết chặt và chi tiết hóa các quy định xử phạt. Kể từ khi có hiệu lực từ ngày 16/01/2026, mọi sai phạm về thuế và hóa đơn sẽ bị xử lý theo khung phạt mới: Cao hơn, chi tiết hơn, và chia bậc rõ ràng hơn.
Sự thay đổi này tạo ra một rào cản đủ lớn để hạn chế tình trạng chây ỳ hoặc cố tình sai phạm. Đồng thời đặt ra 3 điểm siết mạnh là xác định trách nhiệm cá nhân, phạt theo số lượng hóa đơn và tăng cường rào cản pháp lý.
Phạm Vi “Vi Phạm Thuế” Được Mở Rộng Đáng Kể
Trước đây, vi phạm thuế thường chỉ tập trung vào Thuế GTGT, TNDN, TNCN. Tuy nhiên, Nghị định mới đã định nghĩa lại và mở rộng phạm vi xử phạt sang nhiều khoản thu khác do cơ quan thuế quản lý:
- Tiền sử dụng đất, thuê đất, thuê mặt nước.
- Tiền cấp quyền khai thác khoáng sản.
- Tài nguyên nước.
- Lợi nhuận sau thuế còn lại.
- Cổ tức vốn Nhà nước.
Nếu doanh nghiệp liên quan đến bất kỳ khoản thu nào do cơ quan thuế quản lý => sai là phạt. Kế toán không thể chủ quan nữa.
Trách Nhiệm Xử Phạt Thay Đổi Hoàn Toàn: “Ai Làm Thay, Bị Phạt Thay”
Đây là thay đổi rất quan trọng. Đối tượng bị phạt không còn chỉ là doanh nghiệp mà mở rộng sang các cá nhân, tổ chức liên quan:
- Người được ủy quyền kê khai – nộp thay.
- Đơn vị chi trả thu nhập (thực hiện khấu trừ nộp thay).
- Đơn vị thuộc cơ chế thuế tối thiểu toàn cầu (GMT).
- Dịch vụ kế toán – Đại lý thuế không còn đứng ngoài cuộc.
Làm thay => Bị phạt thay dẫn đến trách nhiệm cá nhân được siết chặt hơn bao giờ hết.
Mức Phạt Tăng Mạnh, Chia Bậc Rất Chi Tiết Theo Số Lượng Hóa Đơn
Mức phạt cho hai hành vi phổ biến nhất là Không lập hóa đơn và Lập hóa đơn sai thời điểm sẽ không còn nhẹ tay từ năm 2026.
Phạt hành vi Không lập hóa đơn
- 01 hóa đơn khuyến mại/biếu tặng => Cảnh cáo.
- Số lượng nhiều: Phạt từ 1 triệu đến 50 triệu tùy bậc.
Phạt hành vi Lập hóa đơn sai thời điểm
Mức phạt được chia thành Nhóm 1 (Khuyến mại, biếu tặng, nội bộ) và Nhóm 2 (Bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ) với khung phạt cụ thể, tăng mạnh theo số lượng.
A. Phạt hành vi Không lập hóa đơn:
-
01 hóa đơn khuyến mại/biếu tặng => Cảnh cáo.
-
Số lượng nhiều => phạt từ 1 triệu đến 50 triệu tùy bậc.
-
Nhiều doanh nghiệp hay quên lập hóa đơn cho hàng trả thay lương, hàng khuyến mại….
B. Phạt hành vi Lập hóa đơn sai thời điểm:
Mức phạt được chia bậc rất chi tiết theo số lượng hóa đơn:
-
01 hóa đơn:
-
Nhóm 1 (Khuyến mại, nội bộ…): Cảnh cáo.
-
Nhóm 2 (Bán hàng, dịch vụ): 0.5 triệu – 1.5 triệu.
-
-
02 – 09 hóa đơn:
-
Nhóm 1: 0.5 triệu – 1.5 triệu.
-
Nhóm 2: 2 triệu – 5 triệu.
-
-
10 – 19 hóa đơn:
-
Nhóm 1: 2 triệu – 5 triệu.
-
Nhóm 2: 5 triệu – 15 triệu.
-
-
20 – 49 hóa đơn:
-
Nhóm 1: 15 triệu – 30 triệu.
-
Nhóm 2: 15 triệu – 30 triệu.
-
-
50 – 99 hóa đơn:
-
Nhóm 2: 30 triệu – 50 triệu.
-
-
Trên 100 hóa đơn:
-
Nhóm 1: 30 triệu – 50 triệu.
-
Nhóm 2: 50 triệu – 70 triệu.
-
Ví dụ: Doanh nghiệp xuất chậm 20 hóa đơn bán hàng sẽ rơi thẳng vào mức phạt 15-30 triệu đồng. Không còn là “lỗi nhỏ cho qua”.
Bổ Sung Cơ Sở “Bất Khả Kháng” Để Giải Trình
Nghị định cho phép doanh nghiệp thêm cơ sở “bất khả kháng” để giải trình, xin miễn hoặc giảm phạt khi sự kiện thực sự xảy ra, bao gồm:
- Thiên tai, dịch bệnh.
- Hỏa hoạn, tai nạn.
- Chiến tranh, bạo loạn…
Điều này cung cấp một cơ sở pháp lý để doanh nghiệp bảo vệ quyền lợi chính đáng trong những tình huống ngoài tầm kiểm soát.
Quy Tắc Chuyển Tiếp: Nguyên Tắc “Không Hồi Tố”
Để đảm bảo công bằng, Nghị định áp dụng quy tắc chuyển tiếp rõ ràng:
- Sai phạm trước 16/01/2026 => Áp dụng quy định cũ.
- Sai phạm từ 16/01/2026 => Kiểm tra, phát hiện => Áp dụng mức phạt mới.
Doanh nghiệp được “bảo vệ” khỏi việc bị xử phạt lại cho các sai phạm cũ.
Kết luận
Nghị định 310/2025 là hồi chuông cảnh tỉnh cho toàn bộ cộng đồng kế toán và doanh nghiệp. Với khung phạt mới chi tiết và nghiêm khắc hơn, việc tuân thủ quy định về thuế và hóa đơn cần được nâng lên thành ưu tiên hàng đầu.
Kế Toán Hà Nội cho rằng cá nhân và doanh nghiệp nên chủ động:
- Rà soát lại toàn bộ quy trình lập, xuất và nộp báo cáo thuế – hóa đơn.
- Đào tạo nhân sự về các thay đổi của Nghị định 310/2025, đặc biệt là trách nhiệm cá nhân.
- Hạn chế tối đa mọi sai sót, đặc biệt là các lỗi về thời điểm xuất hóa đơn, để tránh bị phạt nặng từ năm 2026.
